Fotoğrafçıların algısına, geniş pencereler açan usta yazar ; JOHN BERGER (1926-2017)
JOHN BERGER (1926-2017)1926'da Londra'da doğan John Berger, İngilizce yazan en etkili sanat eleştirmenlerinden biridir. Bunun yanı sıra senaryo yazarı, romancı, belgesel yazarı ve ressam olarak da tanınmaktadır.
1940'ların sonunda Londra'da çeşitli galerilerde sergiler açmış, dergilere makaleler ve sanat eleştirileri yazmıştır. 1958’de ilk romanı “Zamanımızın Bir Ressamı” (A Painter of our Time) yayımlanmış, 1972’de de “G.” adlı romanı ile dünyanın en saygın edebiyat ödüllerinden olan, İngilizce yazılan eserlere verilen Booker ödülünü almıştır. Ülkemizde ise okurlarını derinden etkilemiş ve etkilemeye de devam etmektedir. 2 ocak 2017 tarihinde hayatını kaybetmiştir.
J. Berger’in Ekim 1968 tarihli yazısından:
“Bir Fotoğrafı Anlamak”
J. Berger, fotoğrafın, yüzyılı aşkın süredir kendinin de dâhil olduğu fotoğraf savunucuları tarafından güzel sanatlar kategorisine girmeyi hak ettiğini ifade etmektedir. Fakat bu durumu gerçekleştirmekte başarısız olunduğu düşüncesindedir. Ona göre insanlar fotoğraf çekse de fotoğrafa değer verse de bu işi sevse de fotoğrafçılığı sanattan saymamaktadır. Fotoğrafçılığın resim ve heykelden daha uzun süreli olduğunu, resim ve heykel sanatının ise değerli bir metaya dönüşmedikçe hiçbir sanat eserinin yaşayamayacağı düşüncesinden hareketle, öldüğünü dile getirmektedir. Fotoğrafın çoğaltılabilir olmasının eşsiz olma durumunu yok ettiği, eşya değerine sahip olmadığından ticari değerinin de az olduğu ya da hiç olmadığı konuları üzerinde durur. Bu sebeple de fotoğrafın tanımının görülen şeylerin kayıt altına alınması olarak yapıldığını ifade eder.
Mantıksal açıdan bakıldığında insan yapımı her şeyin sanat sayılması gerektiğini belirterek, sanatı toplumsal işlevine göre sınıflandırmanın daha yararlı olacağını dile getirir: meta olarak işlevi göz önüne alındığında fotoğrafın sanat sınıflaması dışında kaldığının altını çizer. Ona göre fotoğraflar belirli bir durumda hayata geçirilen insansal bir seçimin tanığıdır. Fotoğraf fotoğrafçının tanık olduğu belirli bir olayı ya da gözüne çarpan belirli bir nesneyi kaydedilmeye değer bulduğuna ilişkin kararının sonucudur. Eğer etrafta var olan her şeyin fotoğrafı çekilseydi, bunların her biri anlamsız olurdu. Bir fotoğraf ne olayın kendisini ne de görüş yeteneğini yüceltir. Fotoğraf zaten kaydettiği olay üzerine bir iletidir. Bu tanım en unutulmaz fotoğraflar için olduğu kadar sıradan şipşaklar için de geçerlidir. Fotoğrafı farklı kılan, fotoğrafçının iletisini açıklayış şekli yani fotoğrafın fotoğrafçının kararını şeffaf ve anlaşılabilir kılma derecesidir.
Fotoğrafçılığı sürekli güzel sanatlarla karşılaştırmanın kafa karışıklığına neden olduğunu belirtir. Fotoğraf hakkındaki kitapların çoğunda iyi bir fotoğrafın kompozisyonunun kusursuz olduğundan bahsedildiğini ancak bu değerlendirmenin fotoğrafın resmi taklit ettiği düşüncesinden kaynaklandığını ifade eder. Ona göre; Ressamlık bir düzenleme sanatıdır. Dolayısıyla böyle bir düzenlemede bir tür kurgu beklentisi normal sayılır. Oysa fotoğrafta durum böyle değildir. O zaman fotoğrafa fotoğraf olarak anlam katan nedir? Sorusunu şu şekilde cevaplar: Herhangi bir fotoğrafta kaydedilen nesneler aşağı yukarı aynı öneme sahiptir. Fotoğraf artık mevcut olmayandan bir yadigârdır. Fotoğraf görülmüş olanı kaydederken görünmeyene de işaret eder. Bir anı yakalar, korumaya alır ve sunar. Bir resim dünyayı yorumlar, onu kendi diliyle aktarır. Oysa fotoğrafın kendine özgü bir dili yoktur. Fotoğrafın kullandığı dil, olayların dilidir. Sadece karar, sadece odaklanma vardır. Fotoğrafçının başlıca kararı, soyutlamak istediği ana dairdir. Fotoğraf, eşsiz gücünü gösterdiği şeyin gösterilmemiş olanı akla getirmesinden alır.
J. Berger her gün defalarca gördüğümüz fotoğrafları ele alışımızın basit ve savurganca olduğundan bahseder. Aslında her fotoğrafın gerçeği anlatan çok güçlü birer kanıt olduğunu, bu nedenle ideolojik mücadelede önemli bir rol oynadığını, lehte ve aleyhte kullanılabilecek bir silah olabileceği için de fotoğrafı anlamamız gerektiği düşüncesini savunur.
Kitaplarından Bazıları :
• Şanslı Adam (A Fortunate Man)
• Sanat ve Devrim (Art and Revolution)
• Görme Biçimleri (Ways of Seeing)
• Yedinci Adam (A Seventh Man)
• Picasso'nun Başarısı ve Başarısızlığı (The Success and Failure of Picasso)
• Ve Yüzlerimiz, Kalbim, Fotoğraflar Kadar Kısa (And Our Faces, My Heart, Brief as Photos)
• Fotokopiler (Photocopies)
• Düğüne (To the Wedding)
• Kral (King)
• A'dan X'e & John Berger Tarafından Kurtarılmış Mektuplar
Hazırlayan: Güliz ŞAHİN
